De toekomst van de energie: wat staat ons nog te wachten?

Jan Willem Zwang is al jaren werkzaam binnen de energiebranche. Hij geeft advies, trainingen en lezingen over ontwikkelingen en innovaties in de energiemarkt en is inmiddels uitgegroeid tot een ware energietrendwatcher. Ook is Jan Willem zeer actief op LinkedIn, waar hij met een kritische blik schrijft over overheidsmaatregelen, Europese ontwikkelingen en (on)juiste of (on)terechte beweringen over energie. Met succes, want zijn bijdragen worden door duizenden mensen gelezen. Kortom, dé aangewezen persoon om mee in gesprek te gaan over de huidige energiecrisis en de toekomst van de energie. 

Om maar meteen met de deur in huis te vallen: zitten we in een energiecrisis?

“Ja zeker. En ik denk dat dat volgend jaar alleen nog maar erger wordt.”

Dat klinkt niet heel positief. Waarop baseer je die gedachte?

“Meerdere studies tonen aan dat Europa in 2023 ongeveer 30 miljard kuub te weinig gas heeft. Hierbij gaat men ervan uit dat we een normale winter hebben. En dat de Europese lidstaten de afgesproken 15% besparing op gas gerealiseerd hebben. Als we echt zoveel te kort komen, dan heeft dat een enorm prijsopdrijvend effect. Alleen al vanuit psychologisch oogpunt: de angst dat er een tekort is. Dat zagen we afgelopen jaar al. De EU eiste dat de gasvoorraden in oktober van dit jaar op minimaal 80% moesten liggen. We hebben dat doel ruimschoots gehaald, maar wel tegen absurd hoge prijzen. In principe moet je ervan uitgaan dat we dat volgend jaar niét voor elkaar krijgen en dat de prijzen dan dus nog veel hoger gaan worden. Dit gaan we als consument ook merken.”

Hoe denk jij dat deze crisis zich nu verder ontwikkelt?

“Het positieve van deze energiecrisis is dat er een enorm stuk bewustwording is gecreëerd binnen alle lagen van de bevolking. Maar voor degenen van wie hun energiecontract nu afloopt, is dit natuurlijk geen fijne tijd. Contracten van drie jaar zijn nu gewoon nergens meer te krijgen. Dit gaat wel terugkomen, maar de termijn waarop is onzeker. Ik verwacht niet dat dit binnen 2-3 jaar al is.

Op het moment dat de overheid onze gaslevering weer heeft verzekerd en wij onze infrastructuur hebben verbeterd, gaat de gasprijs omlaag. Dit kan door bijvoorbeeld ergens anders langetermijncontracten af te sluiten, door onze LNG-capaciteit te vergroten en/of leidingen te leggen naar landen zoals Spanje of Frankrijk die wel voldoende importcapaciteit hebben. Wij komen namelijk te kort. Maar dat duurt nog wel een aantal jaar. In 2027 hebben we waarschijnlijk voor het eerst zelf meer capaciteit. Tot die tijd moeten we het doen met wat we hebben en zullen we moeten kijken hoe we de schade zoveel mogelijk kunnen beperken.”

Hadden we deze situatie überhaupt kunnen zien aankomen?

“Er zal niemand naar waarheid kunnen zeggen ‘Ik had dit wel verwacht’. Wat we wel hadden kunnen bedenken, is dat we ons veel te afhankelijk van Rusland hebben gemaakt. We vertrouwden erop dat dit een betrouwbare energieleverancier was en dat blijkt nu niet zo te zijn. Daarnaast hebben onze risico’s niet gespreid. We hadden kunnen inzetten op gas, kernenergie, wind en andere energiebronnen. Maar dat is onvoldoende gebeurd. We hebben geen rekening gehouden met het wegvallen van Rusland. Niemand had dit kunnen voorspellen hoor, maar als we meer hadden ingezet op alternatieven voor gas, had dat nu een hoop problemen voorkomen.”

We staan dus pas aan het begin. Kun je als consument hierop anticiperen?

“Dat is heel lastig te zeggen. In principe doet de overheid er alles aan om ons niet in de kou te laten staan en ons te beschermen. Dus de industrie zal straks bijvoorbeeld verplicht moeten afschakelen. Maar de vraag blijft natuurlijk tegen welke prijs. Stel dat we volgend jaar te weinig gas hebben. Dan loopt de gasprijs op en gaan meer bedrijven hun productie afschalen. De kans dat we dan in een diepe recessie komen, is best groot. Als veel bedrijven hun deuren sluiten, loopt de werkloosheid op, krijgen meer mensen een uitkering, wordt er minder gas verbruikt en gaat die prijs dalen. Dus je krijgt dan wel lagere energiekosten, maar omdat je zonder werk zit, heb je een uitkering te pakken. Dat spel blijft lastig.

Ik denk wel dat dit het voor de komende twee jaar gaat worden. De vraag is: ga je bedrijven compenseren en in stand houden, zodat mensen hun baan behouden, met het risico dat de gasprijzen hoog blijven of zelfs nog hoger worden? Of laat je de markt zijn werk doen, komen we in een diepe recessie, gaan bedrijven failliet en prijzen omlaag? Om vervolgens te zien dat de economie weer aantrekt. Als consument kun je helaas weinig doen aan dat geopolitieke mondiale spel.”

Is er dan helemaal niks wat we kunnen doen?

“Natuurlijk moet je als consument slim omgaan met energie, door te besparen en bijvoorbeeld zelf energie op te wekken. Zo min mogelijk energie verbruiken, is natuurlijk sowieso goed. Kies voor verduurzaming. Waar mogelijk, want je moet het ook kunnen betalen. Veel gemeentes hebben compensatieregelingen en subsidieregelingen, maar nog meer gemeentes niet. De overheid mag hier naar mijn mening dan ook meer regie in nemen door te zeggen dat iedere gemeente zo’n lening aan moet bieden.

Ook is er veel ophef over uurprijscontracten, maar dit is vaak helemaal niet zo slecht als je denkt. Voor de meeste mensen is het financieel gezien zelfs interessanter om over te gaan op een uurprijscontract. Helemaal als je kijkt naar de risicopremies die tegenwoordig op contracten zitten van 3-6 maanden. In oktober was de gemiddelde uurprijs €0,15 cent. Terwijl je in september bij contracten voor 3-6 maanden al €0,80 betaalde … Dat kan dus enorm schelen in je kosten! Het loont dus echt om hierover na te denken als je een nieuw contract moet afsluiten. Want deze energiecrisis duurt zeker nog tot eind 2023. En misschien wel langer.”

Hoe kijk jij eigenlijk naar die trends en ontwikkelingen rondom energie?

“Ik kijk naar structuren, trendensen (combinatie van een trend en tendens) en signalen. De huidige structuur is dat we in 2050 niks meer willen uitstoten. Dat is redelijk in beton gegoten. In 2035 mogen er geen motoren met verbrandingsmotoren worden verkocht in Europa. Ook dat weten we nu al. Vervolgens kijk ik naar de trend, waar gaat het naartoe? Nu heeft iedereen het over rijden op waterstof, maar dat roepen we al sinds 1970. Alleen waterstof wordt vooral voor langere afstanden, niet voor personenauto’s. Kijken we naar signalen, dan is bijvoorbeeld de Polestar 2 een goed voorbeeld. Deze auto heeft een accu waarmee je 700km kan rijden. Zoiets kan voor mensen de doorslag geven om toch elektrisch te gaan rijden. Dat biedt een gunstig perspectief voor de toekomst.”

Hoe ziet de toekomst van de energie eruit volgens jou?

“Als ik kijk naar start-ups en andere partijen die al wat verder zijn in hun ontwikkeling op het gebied van energie, durf ik nu al te zeggen: als consument hoef je straks eigenlijk niks meer te doen. Kies jij voor een energieleverancier met de juiste partners, dan zijn zij in staat om jouw energieverbruik echt nauwkeurig voor je af te stemmen. Natuurlijk heb je dan de flexibiliteit om te bepalen wanneer en hoe lang je bijvoorbeeld wilt douchen. Maar al het overige kan slim worden geregeld, zonder dat jij ergens naar hoeft te kijken. Dit gebeurt al met de huidige slimme meters en slimme huishoudelijke apparaten, maar ook warmtepompen, ventilatiesystemen en dergelijke gaan hier steeds meer in mee.

Denk bijvoorbeeld ook aan het beter benutten van de accu van elektrische auto’s door bi-directioneel laden. Dit wil zeggen dat je met je auto twee kanten op kunt laden. Naar de auto, maar ook vanuit je auto. Dan wordt je auto als het ware een stopcontact. Dit is er nu bijna nog niet, maar ik denk dat het over 10 tot 15 jaar wel de standaard wordt om je autobatterij in te zetten voor de energievoorziening van je huis. Wat energiebesparing betreft wordt het dus alleen maar beter.”