Verplichte AOV: hoe staat het ermee?

De kogel is door de kerk: het kabinet omarmt het voorstel van de sociale partners voor een publieke arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV) voor zelfstandigen. Toch roept deze beslissing misschien nog wel meer vragen op dan hij beantwoordt. Helemaal bovenaan het lijstje staat de vraag of het plan in de huidige vorm wel uitvoerbaar is.

Op 6 juli maakte het kabinet in een Kamerbrief bekend dat het een voorstel van de Stichting van de Arbeid (StvdA) voor een publieke AOV wil overnemen. Dit voorstel lag sinds 3 maart 2020 op tafel. Het kwam er op verzoek van het kabinet zelf, als onderdeel van de afspraken in het Pensioenakkoord van 2019. Kern van het plan is dat er een publieke verzekering komt. UWV gaat die uitvoeren, de Belastingdienst moet de premie gaan innen. Zelfstandigen kunnen kiezen voor een eigenrisicoperiode (‘wachttijd’) van 1, 2 of een half jaar. Ook kunnen ze bij wijze van ‘opt-out’ een gelijkwaardige aanvullende verzekering afsluiten bij een private verzekeraar.

Zorgvuldig balanceren

Het voorstel heeft alle kenmerken van een oefening in zorgvuldig balanceren. Een publieke verzekering garandeert de toegankelijkheid voor álle zelfstandigen. Ook komt hij tegemoet aan de weerstand bij verzekeraars tegen een verplichte private verzekering. Tegelijkertijd houdt de opt-out nadrukkelijk de optie open van vrijwillig privaat verzekeren. De maximale wachttijd van 2 jaar is een erkenning van de rol die broodfondsen sinds 15 jaar spelen. Binnen hun schenkkringen bieden zelfstandigen elkaar gedurende maximaal deze periode een inkomen bij ziekte. Deze en andere eigenrisicoperioden zijn ook een uitkomst voor zelfstandigen die een meer of minder omvangrijke buffer van bijvoorbeeld spaargeld hebben.

Uitvoerbaarheid AOV is nog onzeker

Zo is er voor veel partijen reden om tevreden te zijn. Maar er is ook nog veel onzekerheid. Die begint al in de Kamerbrief waarmee het kabinet het plan van de sociale partners omarmt. Hierin staat dat UWV en de Belastingdienst het plan voor de publieke verzekering hebben bestudeerd. Kort samengevat komt de eerste reactie van de beoogde uitvoerders erop neer dat zij nog niet staan te juichen (zie kader). UWV geeft een hele reeks knelpunten, bezwaren en randvoorwaarden. De Belastingdienst concludeert na net zo’n lijst onomwonden dat de regeling ‘naar verwachting niet goed kan worden uitgevoerd’.

Ook tijd is een complicerende factor

Kortom: minister Koolmees (SZW) staat voor een complexe klus. Zijn ministerie heeft de taak om het plan van de StvdA te vertalen naar een wetsvoorstel. Dit zal oplossingen moeten bevatten voor de aangegeven knelpunten en bezwaren. Ook tijd is een complicerende factor. Volgens de planning van Koolmees moet er begin 2021 een wetsvoorstel liggen. De bewindsman heeft ook al aangekondigd dat hij dit zal voorleggen voor een openbare internetconsultatie. Deze procedure loopt minstens vier weken. Daarnaast adviseert zoals gebruikelijk de Raad van State. Ook toetsen Belastingdienst en UWV nogmaals de uitvoerbaarheid.

Verkiezingen kunnen verplichte AOV vertragen

Tel je de tijd die al deze stappen kosten bij elkaar op, dan kom je in de buurt van de Tweede Kamerverkiezingen van 17 maart 2021. Of zelfs daar voorbij. Gaat het wetsvoorstel inderdaad in die periode naar het parlement, dan is de kans reëel dat het op de lijst van controversiële onderwerpen terechtkomt. Met zijn politieke gevoeligheid heeft het alle trekken van een onderwerp waarover politieke partijen bij voorkeur de nieuwe coalitie laten beslissen. Die kan het voorstel zoals het er ligt omarmen, maar kan ook de behoefte hebben het aan te passen. Kortom, er staat niet alleen een vraagteken bij de uitvoerbaarheid, maar voorlopig ook bij de politieke haalbaarheid.

Wacht niet af, maar anticipeer

Gezien alle onzekerheid is er waarschijnlijk geen verplichte AOV vóór 2024. En dan is nog de vraag in hoeverre die overeenkomt met het huidige voorstel van de StvdA. Toch doe je er niet verstandig aan om met armen over elkaar af te wachten. De kans dat er links- of rechtsom een verplichte AOV komt, is wel degelijk fors toegenomen. Ook is aannemelijk dat die AOV veel trekken van het voorstel van de StvdA zal hebben. Succesvol ondernemen is vooruitzien. Nu alvast rekening houden met deze verandering is niet alleen goed mogelijk, maar ook zeer verstandig. Meer hierover lees je in de blog Op weg naar de verplichte AOV: niet afwachten, anticiperen!